Grusza (Pyrus L.)
Grusza (Pyrus L.) to rodzaj w większości niewielkich drzew z rodziny różowatych (Rosaceae). Gatunkiem typowym jest dla tego rodzaju grusza pospolita (Pyrus communis L). Pierwotnie cały rodzaj występował w strefie umiarkowanej Eurazji nie sięgając jednak tak daleko na północ jak jabłoń, gdyż wymagania cieplne grusz są wyższe.
Systematyka grusz jest bardzo zawiła. Gatunki łatwo się ze sobą krzyżują, tworząc liczne podgatunki i formy przejściowe. Dlatego wśród systematyków brak zgody, co do podziału grusz, rozgraniczenia i liczby ich gatunków oraz odmian botanicznych. Obecnie szacuje się, że rodzaj Pyrus zawiera od 30 do 60 gatunków. W ciągu liczącej, co najmniej 30 wieków uprawy gruszy wyselekcjonowano kilka tysięcy odmian uprawnych, które dzieli się na dwie grupy w zależności od dominującego udziału genów z poszczególnych gatunków na grusze zachodnie (europejskie) i grusze wschodnie (azjatyckie).
Grusza to drzewo lub rzadziej krzew o wysmukłym kształcie. U gatunków drzewiastych na ogół jest dobrze wykształcony przewodnik. Grusze mają przeważnie palowy system korzeniowy. Pędy są zazwyczaj proste, sztywne, delikatnie zygzakowate lub łukowato wygięte i sporadycznie pokryte cieniami. Barwa pędów jest bardzo zmienna. Mogą być zielone, brązowe, żółtawe lub ciemnoczerwone. Liście mają kształt eliptyczny, jajowaty lub wydłużony. Brzeg blaszki liściowej może być nagi lub szczeciniasto zakończony, piłkowany, karbowany lub całobrzegi. Ze względu na duże zróżnicowanie cech morfologicznych liście są podstawowym kryterium do oznaczania gatunków a także podziału rodzaju na sekcje. Kwiaty gruszy są 5-krotne, obupłciowe, zebrane w baldachogrona.
Płatki kwiatowe są prawie zawsze białe. Szyjki słupków są wolne aż do dna kwiatowego. Pręciki mają pylniki fioletowopurpurowe. Kwiaty są raczej bez zapachu i są owadopylne. Owoce są często wydłużone, przy szypułce nieco stożkowate i rzadko przy niej zagłębione, przy kielichu zagłębienie jest częstsze choć także nie jest regułą. W miąższu grusz jest zawsze pewna liczba komórek kamiennych. Skórka jest gruba ziarnista, zielona, żółta lub brązowa, często ordzawiona.. Grusze rosną zarówno na stanowiskach zacienionych jak i słonecznych, zwykle pojedynczo lub w grupach. Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne, większość gatunków preferuje siedliska żyzne i ciepłe. Grusze są w wysokim stopniu odporne na zapylenie i zawartość dwutlenku siarki w powietrzu.
Co cennego zawierają gruszki?
Świeża gruszka, średniej wielkości ma ok. 60 kalorii. Ze składników mineralnych najwięcej zawiera potasu, ale także bogata jest w fosfor, wapń, magnez, sód, miedź, żelazo, a także bor i jod. W owocu występują kwasy owocowe (kwas jabłkowy, kwas cytrynowy), węglowodany, olejki eteryczne, błonnik i pektyny. Zawiera także witaminy: A, B1, B2, B6, C i PP. W miarę dojrzewania owoców ilość kwasów organicznych i pektyn maleje, a rośnie natomiast zawartość cukrów.
W 100 gramach gruszki woda stanowi 84,0 g., tłuszcze 0,3 g., białka0,5 g., węglowodany 13,0 g, witamina B1 0,03 mg, B2 0,03 mg, B6 0,015 mg, C 7 mg, karoten 0,0053 mg, sód 2,1 mg, potas 130,0 mg, magnez 7,8 mg, wapń 10,0 mg, fosfor 15,0 mg a żelazo 0,26 mg, bor i jod występują w śladowych ilościach.
Właściwości gruszek
Od bardzo dawna używano gruszek jako leku zapobiegającego różnym chorobom. Galen zalecał spożywanie gruszek przy chorobach, którym towarzyszy gorączka, a Matthiole zalecał pieczone gruszki w dolegliwościach trawienia, smażone na wzmocnienie, a przy zatruciach zalecał popiół z dzikiej gruszy zmieszany z sokiem gruszkowym.
Owoce gruszy są bardzo zdrowe i wbrew panującej opinii, nie są ciężkostrawne, mogą je jeść nawet osoby z wrażliwym żołądkiem, muszą jedynie pamiętać, by najpierw bardzo dokładnie pogryźć każdy kawałek. Gruszkę Williama zaleca się podawać niemowlakom w formie deseru. Z kolei kompot z suszu, powinny pić osoby ze stanami zapalnymi układu pokarmowego, ma także właściwości przeciwgorączkowe i jednocześnie taki napój idealnie gasi pragnienie.
Dziś wiadomo, że miękkie dojrzałe gruszki pobudzają trawienie i przeciwdziałają zapraciom, a spożywane w większych ilościach mogą nawet wywołać biegunkę, natomiast niektóre odmiany cierpkie i mało soczyste, zawierające dużo garbników leczą biegunki.
Zaleca się jedzenie gruszek przy zapaleniach dróg moczowych, kamicy nerkowej, przy stanach zapalnych gruczołu krokowego.
Sok z gruszek łagodnie obniża ciśnienie i uszczelnia naczynia włosowate.
Napar ze świeżych skórek gruszy stosuje się w formie okładów na trudno gojące się rany i owrzodzenia.
W medycynie ludowej napar z gruszek stosuje się przy przeziębieniach, gorączce i uporczywym kaszlu, a bardzo mocny napar z suszonych gruszek stosuje się w formie okładów na czoło i głowę - przy bólach głowy i migrenie.
Starszym ludziom, zwłaszcza tym z nadciśnieniem tętniczym (szczególnie, gdy schorzenie to jest uwarunkowane złą przemianą materii) warto zalecić, by przez dwa dni w tygodniu spożywali około 1,5 - 2 kg świeżych, dojrzałych gruszek. W gruszkach występują komórki kamienne, czyli twarde cząstki miąższu wielkości ziarenek piasku wspomagające perystaltykę jelit.
Osobą o wrażliwych jelitach, lub cierpiących na schorzenia dróg żółciowych gruszki w stanie surowym mogą zaszkodzić (lepiej, więc używać owoców gotowanych).
Spożywanie gruszek może pobudzać nasz mózg do wydajniejszego działania. W swoim składzie zawierają bor. To za jego sprawą łatwiej nam pracować umysłowo. Bor pobudza szare komórki do wytężonej pracy oraz poprawia możliwości koncentracji. Pierwiastek ten jest też szczególnie ważny podczas procesów związanych z transportem wapnia w organizmie. W szczególności bor zapobiega ubytkom wapnia z kości. Dlatego dojrzałe gruszki powinny jeść osoby szczególnie narażone na osteoporozę. Do grupy podwyższonego ryzyka należy zaliczyć osoby przyjmujące leki z zawartością sterydów lub kobiety w okresie menopauzalnym. Wystarczy jednak zjadać 1 gruszkę na 3-4 dni i w ten sposób naturalnie zapobiegać ryzyku wystąpienia osteoporozy.
Jako jeden z niewielu owoców gruszki zawierają jod, co powoduje, że pozytywnie wpływają na funkcjonowanie tarczycy i zapobiegają jej schorzeniom.
Gruszki rzadko też wywołują uczulenia. Gruszki można podawać niemowlakom po 6 miesiącu życia. Dorośli powinni pamiętać o jedzeniu gruszek ze skórką.
Wyciąg z gruszki
Wyciąg (ekstrakt) z owoców gruszy jest cennym składnikiem w recepturze kosmetycznej. Jest bogatym źródłem w cukrów prostych: fruktozy, glukozy i sorbitolu, witamin ( A, C i grupy B), kwasów owocowych (jabłkowy, cytrynowy), polifenoli o działaniu antyutleniającym oraz minerałów. Ekstrakt wykazuje działanie wygładzające - delikatnie usuwa martwe komórki wygładzając wszelkie niedoskonałości skóry, kojące, nawilżające i rewitalizujące dzięki zawartej fruktozie, jej estrom, kwasom i witaminom, dzięki czemu zmęczona i poszarzała skóra odzyskuje miękkość i zdrowy koloryt. Polifenole oraz kompleks witamin A, E, C ujędrniają, spowalniają proces starzenia się skóry, a także chronią ją przed szkodliwym działaniem promieni UV. Ekstrakt z gruszek wykorzystywany jest do produkcji szamponów do włosów. Glukoza zawarta w wyciągu wiąże się z keratyną włosa, uelastycznia ją, zapobiegając rozdwajaniu włosów. Dzięki pektynom ekstrakty z gruszek wykorzystywane są w leczeniu dermatoz, egzem i trądziku.
Maseczka z gruszki do cery tłustej
Świeżą gruszkę ucieramy, łącząc z łyżką miodu możemy również dodać kilka kropel oliwy. Po 20 minutach zmywamy. Nadaje się do cery suchej.
Maseczka z gruszki
Utrzyj gruszkę na papkę i wymieszaj z serkiem homogenizowanym. Jeśli jest zbyt rzadka możesz ją zagęścić płatkami owsianymi - wystarczy jedna łyżeczka płatków. Tak przygotowaną maseczkę nałóż na umytą i osuszoną twarz, szyję i dekolt i trzymaj 15 min. Po upływie czasu zetrzyj ją chusteczką a resztę zmyj letnią wodą.
Lotion ściągający dla cery dla cery tłustej z łojotokiem
Pół litra soku z gruszek wymieszać z taką samą ilością soku ze świeżych ogórków. Do całości dodać 0,25 litra 70 % spirytusu. Wszystkie składniki dobrze wymieszać i odstawić na kilka godzin w chłodne miejsce. Przelać do ciemnej butelki. Przed użyciem wstrząsnąć. Stosować do przemywania twarzy.
Publikacja przygotowana na podstawie:
1. Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156.
2. Aleksander Rejman (red.): Pomologia odmianoznawstwo roślin sadowniczych. Warszawa: PWRiL, 1994, s. 679.
3. Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 321.
4. Kamińska M., Gruszki, poradynazdrowie.pl
5. Karwowska M., Urodzaj na witaminy, poradnikzdrowie.pl, 2009
6. Wyciślik M., Gruszki nie na wierzbie , nawidelcu.pl, 2005
7. Brud W. S., Glinka R., Technologia kosmetyków, Łódź 2001
źródło: www.doz.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz