Wynikiem miejscowego działania kosmetyków mogą być zarówno odczyny drażniące jak i alergiczne. Preparaty o charakterze pielęgnacyjnym jak i środki upiększające, coraz częściej zawierają bowiem w układach recepturalnych związki syntetyczne, które w wielu przypadkach mogą być przyczyną podrażnień, alergii, stanów zapalnych skóry.
W zasadzie każda substancja rozpoznana przez organizm jako obca, może wywołać reakcję alergiczną.
Częstość uczuleń na dany związek w dużym stopniu zależna jest od jego właściwości alergizujących. Surowce kosmetyczne mają je na ogół średnie lub słabe. Ogólnie znane składniki o silnym działaniu drażniącym lub alergizującym zostały bowiem wyeliminowane z receptur preparatów kosmetycznych, bądź w znacznym stopniu ograniczono ich użycie.
Dlaczego dany kosmetyk może uczulać?
Zastosowanie w układzie odpowiednich substancji osłaniających powoduje, że skutecznie zapobiegają one
odczynom alergicznym wywoływanym przez te związki. Jednak nawet słabe alergeny, jeżeli są często stosowane, mogą uczulać znaczną liczbę osób. Uczulenie to nie jest wynikiem prostej aplikacji substancji na skórę. Jest ono w dużej mierze uwarunkowane szeregiem czynników, z których istotne znaczenie ma czas kontaktu
kosmetyku ze skórą. Z punktu widzenia uczuleń ważny jest zatem podział wyrobów kosmetycznych na dwie podstawowe grupy. Do pierwszej zaliczamy te preparaty, które po zastosowaniu pozostają na skórze od kilku do kilkunastu godzin (kremy, balsamy, szminki). Układy te znacznie częściej mogą powodować zmiany skórne niż druga grupa, którą stanowią kosmetyki mające krótki czas zastosowania i po spłukaniu pozostają na skórze lub włosach tylko w ilościach śladowych (szampony, preparaty pod prysznic).
Kolejnym czynnikiem wywierającym znaczący wpływ na powstawanie uczuleń jest miejsce aplikacji preparatu. Wiadomo, że skóra w określonych miejscach naszego ciała jest bardziej lub mniej wrażliwa na działanie różnego rodzaju czynników zewnętrznych. W dużej mierze zależy to od jej miejscowych właściwości (grubości naskórka, ilości znajdujących się na powierzchni skóry mieszków włosowych itp.).
Generalnie skóra twarzy jest bardziej wrażliwa niż pozostałe części ciała. Najbardziej wrażliwym jej miejscem są powieki, co może powodować u niektórych osób częste odczyny alergiczne w okolicach oczu. Do wrażliwych okolic ciała należą także przedramiona oraz miejsca z naturalną okluzją, np. fałdy pachowe czy też pachwinowe. Nie dziwi więc fakt często pojawiających się alergii na dezodoranty. Co ciekawe, stwierdzono, że uczulenie na nie często nie cofa się po odstawieniu preparatu, co najprawdopodobniej spowodowane jest pozostającymi na ubraniu resztkami wyrobu. Najmniej wrażliwymi miejscami naszego ciała są dłonie. Przykładem okolicy skóry, rzadko dotkniętej alergią kontaktową, jest także owłosiona skóra głowy. Duża liczba mieszków włosowych sprawia bowiem, że substancja uczulająca przenika nie tworząc właściwego alergenu w miejscu kontaktu ze skórą. Z tego też powodu efektem uczulenia na farby nie jest rumień pojawiający na skórze głowy lecz najczęściej powstaje on w okolicach szyi, czoła a nawet twarzy.
Czynnikiem, który może wywierać wpływ na powstawanie alergii jest także stan skóry. Czasami ten sam kosmetyk zastosowany na
skórę podrażnioną lub zmienioną zapalnie uczula, natomiast w przypadku skóry zdrowej może nie powodować alergii. Przykładem tego typu reakcji może być działanie uczulające jakie wywołują wody po goleniu stosowane na skórę podrażnioną goleniem.
Na wrażliwość skóry wpływa także ogólny stan zdrowia, jak również płeć i wiek osoby. Na ogół kobiety i ludzie młodzi mają bardziej wrażliwą skórę niż mężczyźni i ludzie starsi. O możliwości powstawania odczynów alergicznych bardzo często decyduje częstotliwość aplikacji kosmetyku. Oczywiste jest, że systematyczne stosowanie preparatu kosmetycznego zawierającego w składzie recepturalnym potencjalny, nawet słaby czynnik alergizujący, częściej prowadzi do odczynu alergicznego niż w przypadku rzadkiego używania kosmetyku.
Najczęstsze alergeny
Do związków, które mogą powodować podrażnienie lub alergie skórne zaliczyć można m. in. rezorcynę, kwas salicylowy, siarkę, fenol. Substancje te znajdują się głównie w preparatach złuszczających, przeciwłojotokowych, przeciwabteryjnych. Przyczyną wielu uczuleń mogą być także produkty pszczele: miód pszczeli, pyłek kwiatowy, propolis, mleczko pszczele. Szczególnie właśnie w przypadku tych surowców zalecane jest wykonanie prób uczuleniowych.
Osoby o skórze wrażliwej, ze skłonnością do alergii powinny ostrożnie podchodzić do preparatów zawierających w składzie recepturalnym alkohol etylowy, czy też kwasy owocowe (AHA). Alergie i podrażnienia mogą powodować dość często stosowane w preparatach kosmetycznych tzw. oleje mineralne: olej wazelinowy, olej parafinowy, wazelina, parafina. Również lanolina czyli wosk owczy może być środkiem uczulającym. Dawniej często wskazywano na alergiczne reakcje naskórka występujące po zastosowaniu środków do pielęgnacji skóry czy maści zawierających w swoim składzie lanolinę lub jej pochodne. Jednak po wprowadzeniu przez rafinerie ulepszonej metody pozyskiwania tego surowca, ich liczba w znacznym stopniu się obniżyła.
Kolejną grupę produktów naturalnych, które mogą powodować podrażnienie lub odczyn alergiczny stanowią olejki eteryczne. Pozyskiwane z różnych części roślin, pod względem chemicznym są wieloskładnikowymi mieszaninami różnorodnych związków organicznych i w zależności od ich składu wykazują określone działanie fitoterapeutyczne. Z olejków, które mogą powodować podrażnienia można wymienić: miętowy, tymiankowy, cytonellowy, cynamonowy, pimentowy, lebiodkowy, cytrynowy, melisowy. Olejki eteryczne wyróżniające się dużą aktywnością biologiczną w niektórych przypadkach mogą łagodzić stany zapalne skóry, tak jak jest to w przypadku np. olejku rumiankowego, migdałowego czy różanego. Należy jednak pamiętać, że wrażliwość skóry na olejki eteryczne jest cechą indywidualną. Osoby o jasnej karnacji na ogół są wrażliwsze i mogą mieć problemy po użyciu preparatów zawierających w składzie recepturalnym olejki uznane powszechnie za bezpieczne.
Spośród substancji zapachowych stosowanych w kosmetykach przyczyną około 80 proc. uczuleń są następujące związki: aldehyd cynamonowy, alkohol cynamonowy, eugenol, izoeugenol, hydroksycytonellal, geraniol, aldehyd a-amylocynamonowy.
Grupę preparatów kosmetycznych, które szczególnie często powodują zarówno podrażnienia jak i alergie stanowi segment tzw. kosmetyki kolorowej. Uczulenia na pomadki, maskary czy cienie do powiek są przeważnie spowodowane zawartymi w tych kosmetykach barwnikami, rzadziej substancjami zapachowymi, a tylko w wyjątkowych przypadkach pozostałymi składnikami produktu. Około 17 proc. wszystkich odczynów alergicznych spowodowanych przez kosmetyki wywołują lakiery do paznokci. Czynnikiem uczulającym w tym przypadku są zazwyczaj zawarte w nich substancje filmotwórcze tworzące błonkę na powierzchni paznokcia. Z grupy tej wymienić można: żywice poliestrowe, metaakrylany i nitrocelulozę. Należy przy tym zwrócić uwagę na fakt, że odczyn alergiczny pojawiający się na skórze twarzy, a głównie powiek, może być reakcją uczuleniową na środki zastosowane w innych okolicach ciała. Właśnie w przypadku lakierów bardzo często pojawia się on nie na dłoniach, ale np. na bardziej wrażliwych na czynniki zewnętrzne powiekach.
Przyczyną uczuleń mogą być również farby do włosów, szczególnie tzw. farby trwałe. Niekorzystna reakcja po ich zastosowaniu może objawiać się świądem, obrzękiem skóry twarzy, szyi, zmianami rumieniowo zapalnymi, obrzękiem powiek. Rzadziej tego typu odczyny pojawiają się w przypadku stosowania farb roślinnych, typu chna. Przystępując do farbowania włosów, nawet kolejnego przy użyciu tej samej farby, należy wykonać tzw. test płatkowy, określający osobniczą wrażliwość na stosowany preparat.
Źródło: www.doz.pl
